Thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam hiện nay

Thị trường chứng khoán phái sinh đã trở nên phổ biến và phát triển ở nhiều quốc gia. Và tại Việt Nam mô hình chứng khoán phái sinh đã được sử dụng như một công cụ đòn bẩy tài chính. Nhiều nhà đầu tư đã tìm hiểu và sử dụng nó để gia tăng nguồn thu nhập của mình. Bài viết này sẽ trình bày rõ hơn về thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam. Để mọi người có cái nhìn tổng quan hơn về thị trường tài chính trong nước và có thêm những lựa chọn đầu tư phù hợp cho mình.

Thị trường chứng khoán phái sinh là gì? Thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam

Trong thị trường chứng khoán phái sinh, các nhà đầu tư sẽ giao dịch các loại công cụ tài chính phái sinh; hay còn gọi là chứng khoán phái sinh. Chúng là một công cụ tài chính mà giá trị của nó phụ thuộc vào giá của một loại tài sản khác; ví dụ như vàng, xăng, dầu, thực phẩm,…

Nói một cách khác chứng khoán phái sinh là một công cụ tài chính mang tính hợp đồng. Trong đó có quy định về quyền và nghĩa vụ giữa bên mua và bên bán đối với việc thanh toán và chuyển giao một loại tài sản nào đó với một mức giá nhất định vào một thời điểm nhất định trong tương lai.

Tóm lại, trong thị trường chứng khoán phái sinh, mọi người sẽ giao dịch và mua bán các hợp đồng phái sinh. Người mua sẽ muốn mua giá rẻ hơn và người bán sẽ muốn bán mức giá cao hơn.

Tổng quan về thị trường chứng khoán phái sinh ở Việt Nam

Quá trình hình thành và phát triển thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam

Từ những năm 2000 giao dịch phái sinh trên hàng hóa ở Việt Nam đã được hình thành và phát triển mạnh. Cụ thể là phái sinh trên điều thô (năm 2002), trên thủy sản và trên cà phê (năm 2004),…Vào khoảng 2007-2009, nhiều công ty chứng khoán đã giao dịch trực tiếp cho khách hàng. Bằng giao dịch phái sinh trên cổ phiếu (cụ thể là quyền chọn cổ phiếu). 

Vào ngày 10/8/2017, tại Việt Nam thị trường chứng khoán phái sinh được ra đời. Cùng với những sản phẩm phái sinh như hợp đồng tương lai mang bộ chỉ số VN30. 

Từ đó đánh dấu được Việt Nam là quốc gia thứ năm có thị trường chứng khoán phái sinh chính thức trong khu vực của ASEAN. Ngoài những nước như Malaysia, Thái Lan, Singapore. Và Việt Nam cũng trở thành quốc gia đứng thứ 42 trên toàn thế giới khi có thị trường tài chính bậc cao. 

Chỉ sau 2 năm, sản phẩm thứ 2 mà thị trường chứng khoán phái sinh có vào ngày 4/7/2019. Chính là bản hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ cùng với kỳ hạn 5 năm. Và khoảng thời gian sau đó vào ngày 28/6/2021 lại có thêm sản phẩm thứ 3. Có tên gọi là hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ có kỳ hạn 10 năm. Nhằm góp phần nâng cao số lượng sản phẩm phái sinh. Đã được niêm yết lên 3 sản phẩm. Nhưng các nhà đầu tư cá nhân sẽ không được phép tiếp cận 2 sản phẩm sau.

Thị phần môi giới của các công ty chứng khoán trên thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam giai đoạn 2017 – 2021

Với những thông tin được cung cấp và tìm hiểu về thị trường chứng khoán phái sinh. Thì từ cột mốc năm 2017 khi thị trường chứng khoán phái sinh đi vào hoạt động. Đã có  7 công ty trên thị trường Việt Nam trở thành thành viên giao dịch chứng khoán phái sinh của HNX. Và cũng là thành viên bù trừ thanh toán cho VSD. 

Tính đến hiện nay, số lượng công ty chứng khoán đã tăng lên đến 23 công ty. Để thực hiện nghiệp vụ môi giới chứng khoán phái sinh. Vào khoảng từ năm 2017 đến năm 2021, thị phần môi giới của các công ty chứng khoán đã chiếm áp đảo trên thị trường. 

Năm 2017 với vị trí thứ 7, thị phần môi giới hợp đồng tương lai đã đạt mức 3.63%. Sau đó, mất khoảng 2 năm để công ty cổ phần chứng khoán VPS. Để có thể vươn lên tới vị trí đứng đầu cùng thị phần sở hữu. Và bỏ xa những đối thủ đứng ở vị trí 2 hoặc 3. Có thể nói vào thời điểm đó được xem là màn đổi ngôi cực kỳ ngoạn mục. Chỉ với thị phần 3.63% vào năm 2017 đã tăng lên đến hơn 50% ở những năm 2019-2021. 

Với 2 năm bị ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid nhưng có thể thấy vốn hóa trên toàn thị trường vẫn có dấu hiệu đi lên. 

Phân loại thị trường chứng khoán phái sinh

Hiện nay, thị trường chứng khoán phái sinh được phân thành hai loại: thị trường tập trung và thị trường phi tập trung.

• Thị trường tập trung: Hoạt động mua bán được thực hiện qua lại liên tục. Và chứng khoán phái sinh sẽ được niêm yết bởi sàn giao dịch chứng khoán.
• Thị trường phi tập trung: Giao dịch các chứng khoán phái sinh không được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán.

>>> Xem thêm: Tổng quan về thị trường giao dịch chứng khoán phái sinh

Các chủ thể, thành phần – Thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam

• Cơ quan quản lý: Bao gồm bộ tài chính là Uỷ ban chứng khoán nhà nước. Có nhiệm vụ là xây dựng hành lang pháp lý hoàn chỉnh; giúp nhà nước quản lý và giám sát thị trường để đảm bảo các giao dịch diễn ra công khai, minh bạch và công bằng.
• Sở giao dịch Chứng khoán: Xây dựng các quy chế về hệ thống, cách tổ chức, giao dịch; nhiệm vụ là quản lý và điều hành các hoạt động về giao dịch.
• Tổ chức bù trừ: Bảo đảm quy trình bù trừ và thanh toán trên các tài khoản diễn ra thuận lợi, an toàn và công bằng.
• Ngân hàng thanh toán: Thực hiện nhiệm vụ hạch toán và chuyển khoản đến các tài khoản giao dịch theo kết quả nhận được từ tổ chức bù trừ.
• Thành viên giao dịch: Gồm các công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, ngân hàng thương mại đáp ứng tiêu chuẩn về nghiệp vụ môi giới và tự doanh các giao dịch sản phẩm phái sinh.
• Thành viên tạo lập thị trường: Tạo ra tính thanh khoản cho sản phẩm phái sinh mới; và tăng cường thanh khoản cho những sản phẩm thanh khoản thấp.
• Nhà đầu tư: Tham gia đầu tư vào thị trường chứng khoán phái sinh.

Vai trò của thị trường chứng khoán phái sinh ở Việt Nam

• Là giải pháp hiệu quả thay thế cho các giao dịch bằng tiền mặt. Tăng khả năng huy động vốn và phân bổ nguồn lực. Thị trường chứng khoán phái sinh giúp tăng tính thanh khoản cho thị trường.
• Tạo ra công cụ quản lý và phòng ngừa rủi ro; bao gồm: rủi ro tỷ giá, rủi ro vỡ nợ, rủi ro lãi suất khi có sự biến động của giá.

Các loại sản phẩm – Thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam

Có 4 loại sản phẩm là hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, hợp đồng hoán đổi và hợp đồng quyền chọn. Còn ở Việt Nam hiện nay thì chỉ có 2 loại sản phẩm. Đó chính là hợp đồng tương lai chỉ số và hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ.

Đánh giá hoạt động của thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam

Những mặt lợi thế

Sau đây là những mặt lợi thế giúp bạn phần nào hiểu rõ hơn trong quá trình tìm hiểu về thị trường chứng khoán phái sinh. Cụ thể là : 

Về công nghệ : 

• Với thời đại công nghệ 4.0 phát triển cho thấy hệ thống công nghệ thông tin luôn được vận hành ổn định và thông suốt quá trình. 
• Đảm bảo tính an toàn và những dữ liệu của thị trường luôn được cập nhật kịp thời, chính xác. Nhằm góp phần đảm bảo cho việc công khai và minh bạch. 

Về cơ chế : 

• Cơ chế giám sát tốt. Nhằm việc phát hiện và xử lý kịp thời những trường hợp thao túng trên thị trường. 

Về thị trường : 

• Đối với những nhà đầu tư thì họ vẫn có thể kiếm lợi ngay khi thị trường đi xuống. So với thị trường chứng khoán cơ sở mà nói điều này không làm được. Suy cho cùng, điều này để giữ chân và thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước. 
• Đối với thị trường cơ sở đang có tình trạng bị giảm sút cùng với những rủi ro cao. Từ đó có thể thấy thị trường chứng khoán phái sinh tăng mạnh và phòng ngừa rủi ro tăng cao. 
• So với giao dịch chứng khoán cơ sở thì giao dịch chứng khoán phái sinh sẽ mua bán trong ngày. Nhằm giúp cho chứng khoán phái sinh Việt Nam được tiếp cận với thế giới hơn. 
• Thị trường này được phép sử dụng đòn bẩy. Có thể hiểu à chỉ với một lượng tiền ký quỹ các nhà đầu tư đã có thể mở vị thế hợp đồng. 

Hạn chế

• Khi sử dụng đòn bẩy cao làm xu hướng thị trường đi ngược với những vị thế của nhà đầu tư. Điều này làm ảnh hưởng trong một thời gian ngắn đã gây ra một lỗ hổng lớn. 
• Giao dịch hợp đồng thanh lý trái phiếu vẫn còn khá ảm đạm. Vì vậy số lượng các nhà đầu tư tổ chức cũng đang rất hạn chế. 
• Bên cạnh việc phải nộp thuế thu nhập cá nhân thì họ còn phải nộp tới 5 loại phí. Chính vì vậy chi phí tham gia giao dịch chứng khoán phái sinh sẽ là rất cao. 

Định hướng, giải pháp cho thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam trong thời gian tới

• Cần mở thêm nhiều lớp tập huấn miễn phí. Nhằm giúp cho các nhà đầu tư được nâng cao trình độ. Và khả năng tìm hiểu về thị trường chứng khoán phái sinh cao hơn. 
• Đối với những trường hợp thao túng với mục đích chuộc lợi cần có chế tài xử phạt nặng. 
• Đưa thêm nhiều chính sách để thu hút các nhà đầu tư tổ chức. Nhằm góp phần tháo gỡ nút thắt cho các giao dịch hợp đồng thanh lý trái phiếu chính phủ. 
• Cần đa dạng hóa các sản phẩm chứng khoán phái sinh giúp khắc phục được những hạn chế của hợp đồng thanh lý. 
• Phối hợp với những cơ quan quản lý cùng với các đơn vị tổ chức thị trường chứng khoán phái sinh. Để có thể xây dựng một khung pháp lý khi chuẩn bị ra mắt cho những sản phẩm mới. 

Thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam

Là một thị trường đầu tư mới tại Việt Nam, tuy nhiên đã được tiếp cận mạnh mẽ và với sự tham gia của nhiều nhà đầu tư. Nên thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam đã hoạt động sôi nổi và phát triển hơn nhiều trong thời gian qua. Cho đến ngày nay đã có 4 loại chứng khoán phái sinh phổ biến được nhiều nhà đầu tư lựa chọn; như: Hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và hợp đồng hoán đổi.

Hiện nay, trung bình mỗi ngày có hơn 150 tài khoản mới gia nhập vào thị trường phái sinh; và 95% trong đó là các nhà đầu tư cá nhân. Do ảnh hưởng dịch Covid-19, hầu hết mọi người không kiếm được thu nhập; nên tham gia và đầu tư thị trường chứng khoán phái sinh. Cho thấy sự nhộn nhịp và phát triển của nó.

>>> Trái phiếu An Đông có đáng để đầu tư không?

Thuận lợi của thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam

Dù là một thị trường mới tại Việt Nam nhưng với sự truyền thông quảng bá; và nhiều buổi hội thảo đào tạo thường xuyên được diễn ra. Đến ngày nay, hầu như 98% nhà đầu tư thị trường chứng khoán đều biết đến thị trường phái sinh. Hiểu được khả năng sinh lời của nó số lượng nhà đầu tư tham gia liên tục gia tăng; làm thị trường trở nên sôi nổi và đạt nhiều thành công đáng kể,…

• Quy mô thị trường: Gia tăng không ngừng nghỉ thể hiện qua giá trị vốn đầu tư; số lượng chứng khoán phái sinh niêm yết và số lượng nhà đầu tư mới tham gia.
• Nhu cầu đầu tư: Đầu tư chứng khoán phái sinh hạn chế rủi ro tài chính. Vì thế, nhà đầu tư muốn bảo vệ tài sản của mình nên tham gia vào thị trường phái sinh. 
• Khung pháp lý: Trước sự phát triển mạnh mẽ của thị trường, nhà nước và các cơ quan có thẩm quyền đã hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường chứng khoán phái sinh kịp thời.
• Cơ sở hạ tầng: Các sàn giao dịch lớn đều quan tâm đầu tư công nghệ thông tin và mang đến trải nghiệm người dùng tốt nhất cho các nhà đầu tư.

Những khó khăn của thị trường chứng khoán phái sinh ở Việt Nam

Cùng với các lợi thế thì thực trạng thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam cũng tiềm ẩn nhiều khó khăn và thách thức.

• Đầu tiên là về cơ cấu nhà đầu tư: Những hợp đồng tương lai chỉ cho phép sự tham gia của các tổ chức. Chính điều này là thị trường giảm đi tính thanh khoản đáng kể.
• Thứ hai, hạn chế về sự đa dạng của sản phẩm: Hiện nay, thị trường chứng khoán phái sinh chỉ có 2 loại sản phẩm. Bao gồm hợp đồng tương lai và hợp đồng chỉ số. Chỉ có hợp đồng chỉ số có thể thanh khoản được.
• Thư ba, hạn chế về cơ sở pháp lý: Những quy định về thị trường phái sinh vẫn chưa hoàn thiện về cơ sở pháp luật. Điều này đã gây ra nhiều khó khăn cho lẫn thị trường và các nhà đầu tư.

>>> Xem thêm: Mách bạn cách giao dịch chứng khoán phái sinh hiệu quả

Giải pháp phát triển cho thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam

Hoàn thiện các cơ sở pháp lý có liên quan

Hành lang pháp lý đã được hình thành từ sớm nhưng chúng ta cần phải bổ sung thêm các quy định liên quan đến sản phẩm mới. Bởi công cụ phái sinh cũng có thể bị lợi dụng từ các kẽ hở; điều này sẽ gây ra một số rủi ro cho nhà đầu tư.

Hội nhập quốc tế

Điều này giúp cho nhà đầu tư có thể đa dạng hóa các kênh đầu tư. Bên cạnh đó còn  tăng tính cạnh tranh cho thị trường Việt Nam.

Đa dạng về sản phẩm

Hiện nay, sản phẩm trên thị trường trong nước còn rất ít và nhiều hạn chế. Xây dựng hệ thống các chỉ số với độ tin cậy cao giúp nhà đầu tư có thể phòng ngừa rủi ro một cách hiệu quả hơn.

Định hướng đầu tư

Định hướng tốt cho nhà đầu tư, khuyến khích các nhà đầu tư cá nhân để tạo thanh khoản cho thị trường. 

Định hướng cho thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam trong thời gian tới

Thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam sẽ được xây dựng theo mô hình tập trung và hoạt động thống nhất. Tất cả các hoạt động phải có sự quản lý của nhà nước. Bên cạnh đó, nhà nước hướng đến xây dựng và phát triển thị trường chứng khoán phái sinh đồng bộ, thống nhất, minh bạch, hiệu quả và an toàn. Với sự quán lý và giám sát chặt chẽ của các cơ quan. Nhằm mục đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.

Đa dạng hóa các sản phẩm giao dịch phù hợp với quá trình phát triển của thị trường tài chính trong nước. Nhằm mục đích đưa thị trường Việt Nam hội nhập vào thị trường khu vực và quốc tế.

Truy cập đường dẫn để xem thêm nhiều tin tức về Trái Phiếu của clbnhadautu40 bạn nhé!

>>> Trái phiếu chính phủ – Những mặt lợi và hại của kênh đầu tư này